BỆNH CHIKUNGUNYA: CẢNH BÁO NGUY CƠ XÂM NHẬP VÀ BÙNG PHÁT Ở VIỆT NAM

Chikungunya – có nghĩa là “người bị cong lại” hoặc “gập người” là bệnh truyền nhiễm do virus Chikungunya (CHIKV) – một alphavirus (họ Togaviridae)  truyền sang người chủ yếu qua vết đốt của muỗi cái bị nhiễm bệnh, phổ biến là muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus. Bệnh khởi phát cấp tính với sốt cao, đau khớp dữ dội, suy nhược cơ thể và có thể dẫn đến tử vong.

Hình 1. Virus Chikungunya và muỗi AedesTình hình dịch tễ

Hình 2. Con đường lây nhiễm của virus ChikungunyaTrên thế giới:

Từ đầu năm 2025 đến giữa tháng 7, đã ghi nhận khoảng 240.000 ca nhiễm và 90 ca tử vong tại 16 quốc gia và vùng lãnh thổ.

  • Châu Mỹ: dẫn đầu số ca với Brazil (185.553), Bolivia (4.721), Argentina (2.836), Peru (55)
  • Châu Á: 34.000 ca được báo cáo từ Ấn Độ, Sri Lanka, Mauritius, Pakistan và Trung Quốc
  • Châu Âu: Pháp ghi nhận 30 ca lây truyền tại địa phương cùng với 54.000 ca trên đảo Réunion; Ý có thêm 1 ca lây truyền trong nước

Tại Việt Nam:

Chưa ghi nhận ca nhiễm Chikungunya nào tại Việt Nam từ đầu năm 2025. Tuy nhiên, nguy cơ xâm nhập đang rất cao, đặc biệt do:

  • Dịch đang gia tăng tại nhiều quốc gia trong khu vực, nhất là Trung Quốc (Quảng Đông) và Singapore, nơi số ca bệnh đã tăng đột biến.
  • Mật độ muỗi Aedes đang ở mức cao trong mùa hè, thuận lợi cho việc truyền bệnh.
  • Lượng khách du lịch đến từ các vùng dịch cũng tăng, làm tăng nguy cơ bệnh được mang về trong cộng đồng.

Triệu chứng lâm sàng

 Hình 3. Các biểu hiện của người bệnh
  • Thời kỳ ủ bệnh: trong khoảng 2–12 ngày (thường 3–7 ngày) kể từ thời điểm bị muỗi truyền bệnh.
  • Triệu chứng cấp tính:
  • Sốt cao đột ngột trên 38,5
  • Đau khớp là triệu chứng đặc trưng, có thể rất dữ dội. thường gặp ở tay, cổ tay, đầu gối, mắt cá chân
  • Phát ban ngoài da
  • Đau đầu vùng trán, đau cơ, cảm giác mỏi toàn thân
  • Tiến triển mãn tính: 10–50% bệnh nhân có thể bị đau, cứng khớp kéo dài trên 3 tháng; một số trường hợp tiến triển thành viêm khớp dạng mạn biểu hiện nặng ở người cao tuổi hoặc người có bệnh nền.

 Chẩn đoán

Phương pháp chẩn đoán tình trạng mắc bệnh chủ yếu dựa trên các triệu chứng lâm sàng kết hợp với xét nghiệm cận lâm sàng:

  • Dựa vào triệu chứng hoặc yếu tố nguy cơ:
    • Sốt cao đột ngột, đau khớp dữ dội, mệt mỏi toàn thân, phát ban…
    • Từng sinh sống hoặc di chuyển đến vùng có dịch trong thời gian gần.
  • Xét nghiệm trực tiếp (giai đoạn sớm, trong vài ngày đầu): RT-PCR phát hiện RNA virus.
  • Miễn dịch học: IgM khởi phát sau 5–7 ngày; IgG xuất hiện muộn. Xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán giúp phân biệt với các arbovirus khác (sốt Dengue, Zika).

 Điều trị

Hiện chưa có thuốc đặc trị cho bệnh Chikungunya, quá trình điều trị chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát triệu chứng và hỗ trợ hồi phục.

  • Dùng thuốc giảm đau/giảm sốt (paracetamol ưu tiên). Sau khi đã loại trừ sốt xuất huyết, có thể dùng NSAID, corticosteroid ngắn ngày ở một số trường hợp đau mạn tính theo hướng dẫn của bác sĩ.
  • Uống nhiều nước để giảm nguy cơ mất nước, hỗ trợ hạ sốt tự nhiên.
  • Chế độ dinh dưỡng đầu đủ giúp người bệnh tăng đề kháng, thúc đẩy quá trình phục hồi.
  • Nghỉ ngơi hoàn toàn trong giai đoạn sốt cao và đau nhức dữ dội, tránh làm việc nặng hoặc tập luyện thể chất.

 Biện pháp phòng ngừa

Hình 4. Các biện pháp phòng chống muỗi hiệu quả
  • Khám sức khỏe định kỳ kịp thời phát hiện các dấu hiệu gợi ý của bệnh truyền nhiễm, chủ động điều trị hiệu quả từ sớm.
  • Phòng chống muỗi: dùng thuốc chống côn trùng, bôi kem hoặc xịt chống muỗi, mặc quần áo dài tay, dùng mùng khi ngủ, dùng lưới chống muỗi.
  • Tránh để ao tù nước đọng quanh khu vực sinh sống như chai lọ, chậu cây, vỏ lốp xe…; thường xuyên vệ sinh nơi chứa nước, chum vại để cắt đứt vòng đời sinh sản của muỗi.
  • Hạn chế đi đến những nơi đang bùng phát dịch nếu không thật sự cần thiết.
  • Tiêm vaccine phòng ngừa Chikungunya chưa được sử dụng rộng rãi, chủ yếu được khuyến cáo cho người sống hoặc làm việc trong khu vực có dịch. Hai loại vaccine Ixchiq và Vimkunya hiện đã được phê duyệt.
Hình 5. Vaccine phòng ngừa Chikungunya 

 Tài liệu tham khảo:

  1. World Health Organization: WHO. (2025, April 14). Chikungunya. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chikungunya
  2. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). (2025). Chikungunya monthly update / case notification rate August 2024–July 2025. Retrieved from https://www.ecdc.europa.eu/en/chikungunya-monthly
  3. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2025). Chikungunya virus disease & Vaccines. Retrieved from https://www.cdc.gov/chikungunya/.
  4. Chikungunya: causes and how it spreads. (2025, January 30). Chikungunya Virus. https://www.cdc.gov/chikungunya/causes-and-spread/index.html

Trần Thủy Tiên – KTXNYH

 

 

Call Now