Bệnh Zona thần kinh có lây không?

Bệnh Zona thần kinh là bệnh do cùng một loại virus gây bệnh thủy đậu có tên gọi là Varicella gây nên.

Bệnh Zona thần kinh là gì?

Bệnh Zona thần kinh còn gọi là bệnh Zona, tên tiếng Anh là shingles, trong dân gian còn được gọi với tên gọi là “giời leo”. Bệnh Zona là bệnh nhiễm trùng da do virus thần kinh Varicella zoster (VZV) – virus gây bệnh thủy đậu, thuộc họ virus herpes gây nên. Sau khi người bệnh bị bệnh thuỷ đậu đã khỏi thì vẫn còn một số virus Varicella tồn tại ở trạng thái tiềm tàng nhưng không gây bệnh. Khi gặp các điều kiện thuận lợi như: suy giảm miễn dịch, các sang chấn tinh thần hoặc suy nhược cơ thể… loại virus này sẽ tái hoạt. Chúng nhân lên và phát triển lan truyền ra các đầu dây thần kinh cảm giác làm tổn thương niêm mạc, da từ đó gây nên bệnh zona. Đó chính là lý do mà Zona là một bệnh ngoài da nhưng lại có tổn thương gốc ở dây thần kinh.

Hình 1. Virus gây bệnh Zona thần kinh

Dấu hiệu và triệu chứng của người bị bệnh zona thần kinh.

• Da người bệnh nổi ban đỏ đau rát, dần dần hình thành các đám mụn nước nhỏ, bọng nước tập trung thành từng chùm, dọc theo đường phân bố của dây thần kinh ngoại biên.
• Lúc đầu mụn nước căng, dịch trong, sau màu chuyển đục, hóa mủ, sau vài ngày các mụn nước này vỡ đi, hình thành các vảy rồi bong dần để lại nhiều vết sẹo lấm tấm trắng trên da giống như bị hắc lào.
• Người bệnh xuất hiện cảm giác ngứa, đau rát bỏng, âm ỉ, đau như kim châm, giật giật từng cơn ở vùng da nhiễm bệnh.
• Nếu zona xuất hiện ở khu vực quanh tai, người bệnh có thể phàn nàn bị nghe kém bên tai cùng với tai bị bệnh. Trong tai xuất hiện tiếng ù như tiếng ve kêu, dế kêu.

Hình 2. Dấu hiệu bệnh Zona thần kinh

Biến chứng bệnh Zona thần kinh.

• Biến chứng ở mắt: Có khoảng 10 – 25% các trường hợp mắc bệnh zona ảnh hưởng đến các dây thần kinh trên khuôn mặt. Khi ảnh hưởng đến thần kinh mắt, virus có thể gây ra những tổn thương trên mắt và giác mạc, một trong những tổn thương này là viêm.
• Biến chứng này xảy ra khi virus gâybệnh zona thần kinh hoạt động trở lại tại một trong những dây thần kinh mặt chịu trách nhiệm về thính giác. Hậu quả có thể dẫn đến mất thính giác, đau và tê liệt mặt. Ngoài ra, bệnh nhân có thể bị đau tai trầm trọng.
• Tại phổi, zona có thể dẫn đến viêm phổi. Ở gan, zona có nguy cơ gây viêm gan. Tại hệ thần kinh trung ương, zona có thể gây viêm não và viêm màng não. Bệnh nhân xuất hiện những biến chứng nghiêm trọng này cần nhập viện để được xử trí và điều trị khẩn cấp.

Hình 3. Biến chứng bệnh Zona thần kinh

Bệnh Zona thần kinh có lây không?

• Người bệnh zonakhông thể lây bệnh trực tiếp cho người khác. Khi tiếp xúc trực tiếp với mụn nước trên cơ thể người bệnh zona, người tiếp xúc có khả năng bị nhiễm virus Varicella-zoster (nguyên nhân gây bệnh). Khi bị nhiễm virus mà trước đây chưa bị thủy đậu hoặc chưa chích vắc-xin thủy đậu thì người nhiễm có nguy cơ phát bệnh thủy đậu. Sau khi lành bệnh thủy đậu thì có thể bị zona.
• Bệnh zona thần kinh là bệnh truyền nhiễm, có thể dễ lây lan trong gia đình và khu vực vào mùa hè, mùa mưa, khi thời tiết giao mùa do tiếp xúc hoặc sinh hoạt chung với những người mắc bệnh. Bệnh có thể tự khỏi trong vòng 2 – 3 tuần và có thể lây truyền virus từ người này sang người khác nếu tiếp xúc với dịch mụn nước.
• Những người mặc dù đã tiêm phòng ngừa zona hay thủy đậu vẫn có thể mắc bệnh khi hệ miễn dịch không bền vững do khi ở chung với người bệnh zona, có những tiếp xúc thông thường như dùng chung khăn mặt, khăn tắm với người bệnh. Khi những mụn nước do bệnh zona đã khô, tróc vảy, bệnh không còn khả năng lây nhiễm. Ngoài ra, bệnh zona còn có thể lây truyền từ người bị nhiễm sang trẻ em hay người lớn mà những người này trước đây không mắc bệnh thuỷ đậu, những người đã mắc bệnh thuỷ đậu sẽ không bị nhiễm zona từ người khác.

 Biện pháp phòng ngừa bệnh Zona thần kinh:

• Tuyệt đối không gãi, chà xát và để xà phòng, nước bẩn tiếp xúc với vùng da bị nhiễm bệnh. Điều này sẽ làm các mụn nước vỡ ra và gây nên nguy cơ nhiễm trùng rất cao.
• Giữ cho vùng da bị Zona luôn sạch sẽ, rửa vết thương bằng nước muối loãng để sát khuẩn hoặc bằng thuốc rửa chuyên biệt mà bác sĩ chỉ định.
• Rửa tay sạch sẽ thường xuyên, đúng cách nhất là trước và sau khi chăm sóc vùng da bị tổn thương, mặc quần áo thoải mái, không bó sát vào vùng da tổn thương.
• Tuyệt đối không tiếp xúc với phụ nữ mang thai, trẻ em, trẻ sơ sinh thiếu tháng hoặc nhẹ cân, những người suy giảm miễn dịch, những người chưa từng mắc thủy đậu, zona trong hay chưa chích ngừa thủy đậu cho đến khi lành bệnh.
• Chỉ dùng thuốc đã có sự đồng ý của bác sĩ, không tự ý dùng thuốc.

Zona tuy là bệnh không nguy hiểm nhưng biến chứng của chúng gây không ít phiền muộn cho người bệnh, đặc biệt là gây nên Zona thần kinh hoặc loét giác mạc mắt gây mù lòa. Khi bị Zona thần kinh không nên quá lo lắng, cần có quyết tâm và kiên trì điều trị để bệnh chóng khỏi. Phòng bệnh tốt nhất là tiêm vắc-xin phòng bệnh thủy đậu để trẻ không mắc bệnh và về sau tránh được mắc bệnh Zona.

ThS. Nguyễn Thị Nhạn

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Fritz, Deborah J, Mary P. Curtis and Allyn Kratzer (2020). Shingles. Home Heathcare Now, 38(5), 282-283.