1900 2039
Marburg virus – RNA virus thuộc họ Filovirus lây bệnh lần đầu tiên theo con đường truyền từ dơi ăn quả Châu Phi nhiễm bệnh – Rousettus aegyptiacus sang người và động vật linh trưởng, gây sốt xuất huyết và xuất huyết với các triệu chứng nghiêm trọng có tỷ lệ tử vong cao. Marburg virus là tác nhân gây bệnh hiếm gặp, được xếp vào nhóm nguy cơ số 4.
Hình 1. Marburg virus
- Tình hình dịch tễ
Marburg virus được phát hiện vào năm 1967 ở Đức và Serbia. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ – CDC, nguồn bệnh bùng phát ở các phòng thí nghiệm, 31 nhân viên phụ trách tiếp xúc khỉ xanh Châu Phi, lây nhiễm cho gia đình và cộng đồng với tỷ lệ tử vong 24%.
Kết quả khảo sát dịch tễ của Tổ chức Y tế Thế giới – WHO trong giai đoạn 1998-2000, tỷ lệ tử vong tăng đến 83% trong dịch bệnh ở Congo và tiếp tục tăng 100% khi xuất hiện tại Uganda vào năm 2017.
Vào đầu năm 2023, 07/01/2023 – 07/02/2023, Cộng hoà Guinea Xích đạo ghi nhận 9 người tử vong và 16 người có triệu chứng sốt cao, nôn do sốt xuất huyết Marburg.
Tại Việt Nam, tính đến ngày 16/04/2023, chưa có ca nhiễm Marburg.
- Con đường lây nhiễm
Hình 2. Tác nhân trung gian truyền bệnh
Marburg virus gây bệnh theo cơ chế đa dạng
– Bệnh nhân tiếp xúc lâu dài với phân, dịch tiết của Rousettus aegyptiacus trong hầm mỏ. Ngoài ra, các trường hợp lây nhiễm khi người lành tiếp xúc qua vết trầy xước hoặc niêm mạc với máu, dịch tiết, tạng của người hoặc động vật mắc bệnh hoặc gián tiếp thông qua dịch tiết trên bề mặt hay dụng cụ, quần áo, drap giường, thực phẩm nhiễm virus.
– Marburg virus lây truyền qua đường tình dục: quan hệ tình dục bằng miệng, âm đạo hoặc hậu môn, tiếp xúc với tinh dịch của người đã khỏi bệnh.
– Mầm bệnh truyền cho thai nhi qua nhau thai do virus tồn tại trong nhau thai, nước ối ở phụ nữ mang thai và trong sữa mẹ ở phụ nữ đang cho con bú.
Hình 3. Các con đường truyền bệnh
- Triệu chứng
Hình 4. Tình trạng chung của bệnh nhân nhiễm Marburg virus
Marburg virus có thời gian ủ bệnh trung bình 2-21 ngày, các triệu chứng khởi phát đột ngột, tùy thuộc vào tải lượng virus lây nhiễm và con đường lây nhiễm. Đặc biệt, Marburg virus không lây nhiễm trong thời gian ủ bệnh. Các triệu chứng nhiễm bệnh trong từng giai đoạn như sau:
– Sốt cao, đau đầu, đau họng, mệt mỏi dữ dội và đau cơ khởi phát đột ngột.
– Ngày thứ 3 nhiễm bệnh, bệnh nhân xuất hiện triệu chứng tiêu chảy lỏng, đau bụng, nôn với tình trạng tiêu chảy kéo dài trong 7 ngày.
– Triệu chứng nghiêm trọng: vàng da, viêm tụy, sụt cân, mê sảng, sốc, suy gan, xuất huyết và rối loạn chức năng đa cơ quan.
– Bệnh nhân thất thần, vô cảm với mắt thâm quầng, trũng sâu.
– Trong 7 ngày đầu, xuất hiện tình trạng xuất huyết tiêu hóa bao gồm: ói ra máu, tiêu ra máu tươi thường kèm chảy máu mũi, máu răng hay xuất huyết âm đạo. Xuất huyết tự nhiên hay chảy máu nơi tiêm chích gây sốt cao, lú lẫn, kích thích, và kích động.
– Trong 15 ngày sau khởi phát, xuất hiện sẩn hồng ban ở ngực, lưng, bụng trên và viêm tinh hoàn.
Bệnh có thể gây tử vong sau 7-8 ngày khởi phát bệnh do mất máu hay sốc.
4. Chẩn đoán
Hiện nay chưa có phương pháp phòng ngừa và điều trị đặc hiệu bệnh do Marburg virus. Vaccin Janssen và Sabin trải qua thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1. Vaccin Public Health được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Mỹ cho phép tiêm thử nghiệm trên người.
Các triệu chứng của bệnh Marburg rất đột ngột, khó phân biệt với các bệnh truyền nhiễm khác như: sốt rét, sốt thương hàn, bệnh nhiễm khuẩn, viêm màng não và các bệnh sốt xuất huyết do virus khác như sốt Lassa hoặc Ebola. Sai sót và chậm trễ trong chẩn đoán làm giảm cơ hội sống sót của người bệnh và gây khó khăn trong việc kiểm soát sự lây truyền và bùng phát.
Trong giai đoạn khởi phát, thực hiện lấy mẫu ngoáy họng và mũi, mẫu dịch não tủy, mẫu nước tiểu và/hoặc mẫu máu, phân tích chẩn đoán bằng các xét nghiệm ELISA, phát hiện kháng nguyên, trung hòa huyết thanh, RT-PCR thông qua phản ứng chuỗi polymerase phiên mã ngược, phân lập virus bằng nuôi cấy tế bào.
Các biện pháp phòng ngừa được khuyến cáo đến người dân như sau:
– Không ăn/tiêu thụ thịt của động vật hoang dã.
– Nấu chín kỹ thực phẩm trước khi ăn.
– Phát hiện sớm và truy vết kịp thời những người có tiếp xúc với người nhiễm Marburg và giám sát chặt chẽ những người có nguy cơ cao nhiễm bệnh.
– Hạn chế tiếp xúc với người nghi nhiễm, đặc biệt mặc áo bảo hộ, đeo găng tay, khẩu trang, mắt kính, rửa tay thường xuyên,… nếu tiếp xúc với người bệnh.
– Tiêu huỷ các chất thải như máu, bãi nôn, nước bọt, nước tiểu, phân… hoặc bất cứ đồ vật nào của người bệnh theo quy định.
– Nam giới sau khi khỏi bệnh cần đợi ít nhất 12 tháng mới quan hệ tình dục an toàn với người đã khỏi bệnh cho kết quả âm tính trong 2 lần khác nhau.
– Trang bị đầy đủ các kiến thức phòng ngừa, phát hiện sớm các triệu chứng, áp dụng các biện pháp cách ly và điều trị theo triệu chứng cho trẻ em và người lớn.
Trần Thủy Tiên – Khoa Kỹ thuật xét nghiệm y học (Tổng hợp)
Tài liệu tham khảo:
- WHO supports Equatorial Guinea in combatting country’s first-ever deadly Marburg virus outbreak, 14 February 2023, https://news.un.org/en/story/2023/02/1133487
- Marburg (Marburg virus disease), March 31, 2023, https://www.cdc.gov/vhf/marburg/index.html
