1900 2039
Trong những năm gần đây, cùng với sự gia tăng của các bệnh truyền nhiễm mới nổi và bệnh không lây nhiễm, xét nghiệm y học đã khẳng định vai trò thiết yếu trong hệ thống y tế. Xét nghiệm không chỉ hỗ trợ bác sĩ trong chẩn đoán và điều trị, mà còn là công cụ quan trọng trong công tác giám sát dịch tễ, phòng bệnh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Trước hết, xét nghiệm y học đóng vai trò phát hiện sớm và sàng lọc bệnh. Các chương trình tầm soát định kỳ giúp phát hiện nhiều bệnh lý ở giai đoạn tiền lâm sàng như đái tháo đường, rối loạn lipid máu, ung thư cổ tử cung hay viêm gan virus. Phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, làm giảm tỷ lệ tử vong và gánh nặng kinh tế do bệnh tật gây ra. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo rằng, sàng lọc và xét nghiệm định kỳ là một trong những chiến lược hiệu quả nhất để nâng cao tuổi thọ trung bình và chất lượng sống của người dân.
Bên cạnh đó, xét nghiệm giữ vai trò trọng tâm trong giám sát dịch bệnh và ứng phó y tế công cộng. Trong đại dịch COVID-19, năng lực xét nghiệm PCR đã trở thành chỉ số phản ánh khả năng kiểm soát dịch của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, việc mở rộng mạng lưới xét nghiệm trên toàn quốc đã giúp phát hiện sớm ca bệnh, truy vết kịp thời và hạn chế lây lan trong cộng đồng. Ngoài COVID-19, xét nghiệm còn góp phần quan trọng trong giám sát các bệnh truyền nhiễm khác như sốt xuất huyết, cúm mùa, HIV/AIDS , lao kháng thuốc hay Xác định một thay đổi di truyền có thể gây ra bệnh như thiếu máu hồng cầu hình liềm, beta-thalassemia hay xơ nang.
Tuy nhiên, để xét nghiệm y học thực sự phát huy hiệu quả trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng, yếu tố chất lượng và độ tin cậy của kết quả xét nghiệm cần được đặt lên hàng đầu. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn quản lý chất lượng hay các chương trình nội kiểm – ngoại kiểm là yêu cầu bắt buộc đối với phòng xét nghiệm hiện đại. Bên cạnh đó, cần chú trọng đào tạo liên tục và nâng cao năng lực cho đội ngũ kỹ thuật viên xét nghiệm, nhằm bảo đảm tính chính xác, an toàn và đạo đức nghề nghiệp trong quá trình thực hành.
Hiện nay, sự phát triển của công nghệ sinh học và trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra hướng đi mới cho ngành xét nghiệm. Các kỹ thuật tiên tiến như xét nghiệm sinh học phân tử, giải trình tự gen thế hệ mới (NGS), hay hệ thống tự động hóa trong xét nghiệm huyết học và hóa sinh, không chỉ nâng cao độ chính xác mà còn rút ngắn thời gian trả kết quả. Đặc biệt, việc ứng dụng AI trong phân tích dữ liệu xét nghiệm hứa hẹn mang lại những đột phá trong chẩn đoán sớm và cá thể hóa điều trị.
Tóm lại, xét nghiệm y học là trụ cột không thể thiếu của hệ thống chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Việc đầu tư phát triển cơ sở vật chất, chuẩn hóa quy trình và nâng cao trình độ nhân lực ngành xét nghiệm sẽ góp phần nâng cao năng lực y tế dự phòng, phát hiện sớm bệnh tật và bảo vệ sức khỏe toàn dân một cách bền vững.
Nguyễn Thanh Nga – KTXNYH
